Dbanie o zdrowie zębów i jamy ustnej w okresie ciąży jest bardzo ważne, nie tylko ze względu na dobro przyszłej mamy, ale również jej dziecka. Stan uzębienia kobiety może bowiem wpływać na zdrowie maluszka. W trakcie ciąży należy więc dbać o jamę ustną pilnując okresowych kontrolnych wizyt u stomatologa oraz w razie potrzeby wykonywać konieczne zabiegi. Co ważne dentysta powinien przekazać przyszłej mamie wszelkie niezbędne wskazówki i zalecenia profilaktyczne, które powinny być istotnym elementem rutynowej opieki prenatalnej.

W trakcie ciąży bardzo istotna jest odpowiednia profilaktyka stomatologiczna i leczenie zębów. Podczas tych niezwykłych 9 miesięcy wzrasta bowiem ryzyko zachorowania na próchnicę, wystąpienia erozji szkliwa, zmian w obrębie dziąseł i zapalenia przyzębia! Istotne jest to, że te schorzenia mają wpływ na stan zdrowia jeszcze nienarodzonego dziecka. Bakterie bytujące w jamie ustnej matki będą jako pierwsze zasiedlały jamę ustną noworodka, mogą więc wpływać na pojawienie się u niego próchnicy wczesnego dzieciństwa (EEC). Natomiast zapalenie dziąseł i przyzębia ciężarnej powoduje wzrost ryzyka przedwczesnego porodu i niskiej wagi urodzeniowej dziecka.

Jednak, nie wszystkie przyszłe mamy zdają sobie sprawę z potencjalnych zagrożeń. Nie wiedzą też jak dbać o zdrowie jamy ustnej w tym czasie. Dużą rolę odgrywają więc sami stomatolodzy, którzy powinni roztaczać odpowiednią opiekę stomatologiczną nad ciężarną.

Oczywiście o stan zębów i jamy ustnej warto zadbać jeszcze przed zajściem w ciążę. Kobieta planująca macierzyństwo powinna odwiedzić stomatologa, wyleczyć wszystkie ewentualne ubytki i wykonać profesjonalną higienizację w gabinecie dentystycznym. Ale to nie koniec. Również po zajściu w ciążę należy odbywać wizyty kontrolne, na których zostanie oceniony stan zdrowia zębów, dziąseł i przyzębia przyszłej mamy.

Dentysta przyjmujący pacjentkę planującą ciążę lub w niej będącą, powinien uświadomić ją w temacie potencjalnych zagrożeń i wyjaśnić, jakie są przyczyny problemów ze zdrowiem zębów i jamy ustnej w ciąży.

Mitem jest bowiem to, że schorzenia takie jak próchnica, czy zapalenie dziąseł pojawiają na skutek samej ciąży i tego, że rozwijające się w łonie matki dziecko pozbawia ją wszystkich składników niezbędnych do utrzymania jamy ustnej w dobrym stanie. Jest to absolutnie nieprawda! Ryzyko tych chorób wzrasta, ponieważ w ciąży dochodzi bardzo często do zaniedbań higienicznych w obrębie jamy ustnej! Mogą pojawić się one szczególnie w pierwszym trymestrze kiedy kobieta cierpi na nudności, wymioty jest zmęczona i osłabiona, a przez to bardziej niechętna do dokładnego i regularnego czyszczenia zębów. Taka przyszła mama potrzebuje dużo samozaparcia i motywacji, aby mimo złego samopoczucia nie zaniedbać ich stanu. Poza tym ryzyko chorób jamy ustnej wzrasta w trakcie ciąży, ponieważ w tym czasie zwiększa się ilość bakterii próchnicotwórczych. W pierwszym i drugim trymestrze może również występować mniejsze wydzielanie śliny, która ma działanie oczyszczające. Nie bez znaczenia są również zmiany hormonalne, które mogą ułatwiać wzrost pewnych rodzajów bakterii, powodujących m.in. zapalenie dziąseł. Także wymioty i refluks tak często występujące u ciężarnych będą prowadzić do niekorzystnych zmian pH, czyli kwasowości w jamie ustnej, która powoduje erozje szkliwa. Sposób odżywiania kobiet w trakcie ciąży również często się zmienia na niekorzyść. Miewają one niezdrowe zachcianki, przez które wzrasta częstotliwość i ilość spożywania węglowodanów, a przez mdłości dieta staje się uboga i dostosowana do możliwości ciężarnej, która może jeść przez kilka tygodni tylko przysłowiową bułkę z masłem. Dlatego dentysta powinien udzielić przyszłej mamie również wszelkich niezbędnych porad w zakresie właściwej higieny jamy ustnej w ciąży i optymalnej diety, która będzie sprzyjała jej zębom.

Podstawowe zasady higieny, których powinna trzymać się kobieta w ciąży nie odbiegają od standardowych. Czyli należy myć zęby pastą z fluorem co najmniej dwa razy dziennie, używać nici dentystycznej do oczyszczania stycznych przestrzeni międzyzębowych oraz płukanki z fluorem bez alkoholu (by dodatkowo nie podrażniać jamy ustnej), a także oczyszczać język. Dodatkowo można sięgać po irygator, który bardzo dobrze sprawdza się do oczyszczania trudno dostępnych miejsc.

Jeżeli ciężarna wymiotuje, dodatkowo powinna odpowiednio dbać o zęby, aby na skutek oddziaływania kwasu żołądkowego nie doszło u niej do erozji szkliwa. Nie każdy o tym wie, natomiast po wymiotach nie wolno od razu szczotkować zębów, można je jedynie przepłukać wodą i należy odczekać ok. pół godziny, żeby kwas w jamie ustnej się zneutralizował. Dopiero po tym czasie można je umyć.
U niektórych kobiet, u których z powodu zmian hormonalnych dochodzi do przerostu dziąseł higiena powinna być bardziej restrykcyjna.

Bardzo ważne jest również wprowadzenie optymalnej diety bogatej w białko, wapń, fosfor, fluor i witaminy (A, C i D). Równie istotna jak jakość diety jest ilość i częstotliwość spożywanych posiłków. Należy unikać podjadania między posiłkami oraz w nocy, ponieważ prowadzi to do ciągłego odkładania płytki nazębnej i spadku pH w jamie ustnej.

Dodatkowo jeżeli zachodzi taka potrzeba, pacjentka podczas wizyty kontrolnej powinna mieć usunięty kamień nazębny za pomocą skalingu i piaskowania. Tego typu profesjonalne zabiegi jak najbardziej można, a nawet trzeba wykonywać w ciąży, aby uniknąć większych problemów stomatologicznych. Podobnie jak leczenie zębów! Ono również może być przeprowadzane u kobiet w ciąży. Nie jest ono szkodliwe, a wręcz konieczne w przypadku pojawiania się problemów takich jak próchnica, czy zapalenie dziąseł. O tym również pacjentka powinna być poinformowana przez stomatologa, tak aby w razie problemów nie wahała się zgłosić o pomoc.
Leczenie stomatologiczne może być przeprowadzane przez cały okres ciąży, choć najbardziej optymalnie jest wykonywanie go w drugim trymestrze, gdy już najbardziej nieprzyjemne objawy mijają, a do porodu jest jeszcze daleko. Organizm w tym czasie już zdążył się zaadaptować, zmiany hormonalne się stabilizują, a dziecko jest na tyle rozwinięte, że ryzyko poronienia znacząco maleje. Oczywiście, jeśli zachodzi pilna potrzeba, nie patrzymy na zaawansowanie ciąży, tylko działamy. Ważniejsze jest, aby usuwać najbardziej zagrażające ubytki próchnicowe i stany zapalne.
Pacjentka powinna wiedzieć, że znieczulenie może być podawane nawet w ciąży. Nie zaszkodzi ono dziecku. Ważne jest natomiast, aby leczenie stomatologiczne ciężarnych było jak najmniej bolesne, ponieważ stres i ból mogą prowokować przedwczesne skurcze macicy.

Kobiety w ciąży mogą również wykonywać zdjęcia rentgenowskie zębów, które są niezbędne przy diagnostyce ostrych stanów zapalnych, czy niejasnej etiologii choroby. Wiązka promieniowania jest skierowana w kierunku zęba, przebiega przez głowę i szczękę czy żuchwę, nie dotyka więc w żaden sposób brzucha. Poza tym pacjentka osłonięta jest ołowianym fartuchem, a dawki promieniowania są minimalne. Wynoszą tyle co te, które promieniują podczas godzinnego lotu samolotem. Korzyści z leczenia i zrobienia zdjęcia rentgenowskiego zęba, który wymaga leczenia kanałowego są większe, niż podjęcie ryzyka nieprześwietlenia i nieleczenia lub nieprawidłowego leczenia.

Ponadto przyszła mama powinna być doinformowana w temacie higieny i profilaktyki zdrowia jamy ustnej dziecka od pierwszych dni jego życia oraz terminu dziecięcych pierwszych wizyt kontrolnych. Powinna się także dowiedzieć, że leczenie zębów mlecznych i utrzymanie pełnego uzębienia mlecznego, aż do wyrzynania się zębów stałych jest bardzo ważne.