Obecnie coraz więcej dorosłych decyduje się na leczenie ortodontyczne. Chcemy być zdrowsi, ładniejsi, a kilkadziesiąt lat temu nasi rodzice nie mieli raczej świadomości, że wady zgryzu wpływają na ogólny dobrostan człowieka, nie zawsze przejmowali się tak bardzo zębami dziecka i nie mieli takiego dostępu jak my obecnie do leczenia ortodontycznego. Dlatego wielu dorosłych chce to nadrobić. Nie zawsze jednak wiedzą, jakie efekty mogą uzyskać i z czym muszą się liczyć podejmując leczenie w takim wieku.

Leczenie ortodontycznie jest możliwe w każdym wieku i oczywiście wszystkich do niego zachęcam. Niestety osoby dorosłe, zanim zdecydują się na nie, powinny wiedzieć, że leczenie ortodontyczne po zakończeniu etapu wzrostu, nie zawsze daje pełne i stałe efekty oraz, że może być dłuższe i trudniejsze niż u dzieci. Piszę to nie dlatego, żeby kogokolwiek zniechęcić, ale po to, aby dorośli pacjenci mieli pełne wyobrażenie o tym, jakie cele można u nich osiągnąć leczeniem ortodontycznym, co można za jego pomocą uzyskać, a czego na pewno nie zrobimy. Mam również nadzieję, że wszyscy rodzice czytając ten wpis, uzmysłowią sobie, że odraczanie leczenia u ich dzieci do wieku nastoletniego może być  niewskazane.

Jak wygląda optymalne leczenie ortodontyczne

Aby w pełni wyjaśnić z czego wynikają ograniczenia leczenia ortodontycznego u dorosłych, że nie są to tylko kwestie umiejętności ortodonty, trzeba zrozumieć pewne naturalne mechanizmy. Mówiąc bardzo prosto, kompleksowe leczenie ortodontyczne nie skupia się jedynie na tym, czy zęby są krzywe (to często jedynie objaw i wierzchołek góry lodowej, jaką jest wada zgryzu). W leczeniu ortodontycznym patrzymy na pełną relację łuku górnego do dolnego, a także na ich ich relację do kości czaszki i całej  twarzy.

Za pomocą kompleksowego leczenia ortodontycznego modelujemy nie tylko układ wyrostków zębodołowych, w których osadzone są zęby (czyli to jak one stoją w łuku – prosto, czy nie),  ale staramy się wpływać na całość układu stomatognatycznego, dzięki czemu sprawiamy, że zgryz, czyli układ zębów szczęki do żuchwy jest poprawny, ale też czy napięcie mięśniowe w czaszce i relacje kości szczęk stają się optymalne. Dzięki takiemu leczeniu nie tylko zęby są proste, ale również łuki zębowe stają się odpowiednio szerokie, zęby stoją w strefie neutralnej (siły, jakie w niej oddziałują na zęby, równoważą się, dzięki temu zęby nie zmieniają swojej pozycji), znikają napięcia mięśniowe, a wraz nimi bóle głowy, szyi itp.

Kiedy jest najbardziej optymalny moment na leczenie ortodontyczne              

U osób dorosłych kości czaszki, szczęka i żuchwa są już w pełni rozwinięte, nie rosną i nie są tak elastyczne, jak u dzieci. Nie są więc już podatne na modyfikację wzrostu.

Dlatego właśnie najbardziej optymalnym okresem na leczenie ortodontyczne jest wiek dziecięcy, bardzo często w 6-7 roku życia. Małych pacjentów możemy leczyć kompleksowo. Dzięki temu, że rosną, wywierając odpowiednie siły za pomocą aparatów ortodontycznych, jakby sterujemy wzrostem ich szczęk na szerokość oraz w kierunku doprzednim, co stworzy miejsce na wyrżnięcie się wszystkich zębów.

Leczenie u dorosłych po zakończeniu wzrostu i retencja

U dorosłych takie sterowanie i kształtowanie na nowo zgryzu jest możliwe w bardzo małym zakresie.

Wyprostowanie zębów nie wydaje się dużym problemem, ale już  zmiany w profilu twarzy są trudno osiągalne. Leczenie jest mocno ograniczone i może być żmudne. U osób dorosłych leczenie ortodontyczne jest najczęściej leczeniem kompromisowym i głównie jest to leczenie kosmetyczne, choć często przynosi też korzyści zdrowotne.

Poza tym niestety zęby, które od lat znajdywały się starej pozycji już jakby ugruntowanej przez zakończenie wzrostu, „przyzwyczaiły się” do niej. Bardzo często dorośli pacjenci borykają się po zdjęciu aparatu z ich sukcesywnym powracaniem na poprzednie miejsca. Dlatego w dorosłości po zakończeniu leczenia ortodontycznego niezbędna jest retencja, która pomaga utrzymać zęby w nowej pozycji i która może trwać nawet do końca życia. To jeden z głównych problemów z leczeniem ortodontycznym w tym wieku. Po prostu efekty wielu miesięcy, czy nawet lat leczenia mogą bardzo szybko zostać zniweczone.

Dzieje się tak z wielu powodów. Znowu powrócę do tematu wzrostu i leczenia małych pacjentów. U nich skupiamy się nie tylko na założeniu aparatu ortodontycznego i modelowaniu za jego pomocą zgryzu. U dzieci skupiamy się też na wypracowaniu prawidłowej postawy jamy ustnej (oral posture) i wyeliminowaniu złych, szkodliwych dla zgryzu nawyków, takich jak ustny tor oddychania, połykanie z tłoczeniem języka między zęby itp. Osoba dorosła, która chce wyprostować zęby, a takie nawyki przetrwały do wieku dorosłego i ukształtowały nieprawidłowy zgryz, musi także pracować nad wyeliminowaniem takich szkodliwych funkcji. W przypadku ciężkich szkieletowych dysproporcji w układzie czaszkowo-zgryzowym konieczna może być także operacja ortognatyczna, czyli po przygotowaniu zębów aparatem ortodontycznym wykonywana jest operacja na kościach szczęk.

U dorosłych jeśli wyprostujemy zęby, najprawdopodobniej nie będą one stały w pozycji neutralnej i zarówno mięsień języka, jak i mięśnie twarzy będą wpływać na zęby, które będą przesuwane  z powrotem na ich poprzednie miejsce. Dlatego też dobrą opcją dla dorosłych będzie technika leczenia ortodontycznego CAD, która  w pierwszym etapie leczenia prowadzi do rozbudowy łuków na szerokość oraz w kierunku dotylnym, i rezultacie prowadzi do ustawienia zębów w strefie neutralnej, a to zmniejsza ryzyko nawrotu.

Aby utrzymać efekty leczenia w dorosłości potrzeba więc wielu starań. Po pierwsze pilnujemy leczenia retencyjnego, a poza tym zdajemy sobie sprawę z własnej złej postawy jamy ustnej  i staramy się ją wyeliminować.

Kiedy warto rozważyć leczenie ortodontyczne w wieku dorosłym?

Zawsze, kiedy krzywe zęby przeszkadzają nam i obniżają komfort życia. Jeśli pacjent  ma stłoczenia i zrotowane zęby możemy starać się je odpowiednio ustawić i wpłynąć na wygląd estetyczny uśmiechu.

Leczenie ortodontyczne w dorosłym wieku jest też bardzo przydatne np. jako leczenie przedprotetyczne, w celu przesunięcia zębów i uzyskania miejsca na odtworzenie brakujących zębów w postaci implantów.

Warto rozważyć je również ze względów zdrowotnych, kiedy cierpimy na bóle w okolicy stawów skroniowo-żuchwowych, bóle głowy czy mięśni twarzy i karku. Nie każdy pacjent wie, że może to być spowodowane pośrednio właśnie złym stanem jego zgryzu.

Jako ortodonta zachęcam wszystkich do leczenia ortodontycznego w każdym wieku. Jeżeli jednak macie ładny uśmiech, zdrowe zęby, ale zauważyliście   delikatne stłoczenia czy rotacje to polecam się zastanowić, czy faktycznie warto zakładać aparat ortodontyczny, a potem bardzo długo borykać się z ewentualnymi nawrotami i długim okresem retencji. To wszystko jest sprawą indywidualną każdego pacjenta.