W poprzednim wpisie opisałam Wam, jakie korzyści płyną z leczenia wczesnego małych dzieci. Leczenie ortodontyczne starszych dzieci nadal daje dużo możliwości. U pacjentów powyżej 10 r.ż. nadal leczymy wady zgryzu takie jak: zgryz otwarty, krzyżowy, przodozgryz, tyłozgryz, czy zgryzy głęboki. Natomiast należy wiedzieć, że dziecko na tym etapie ma już ukończoną dużą część wzrostu twarzoczaszki, dlatego w mniejszym zakresie można wpływać na kształtowanie się jego twarzy. Warto jednak wykorzystać czas, kiedy dzieci nadal się rozwijają i który pozwala przeprowadzić jeszcze wiele efektywnych terapii ortodontycznych.

Leczenie ortodontyczne w wieku wczesnonastolatnim 10-13 lat

U 10-latka nadal tak jak u młodszych dzieci wykonujemy ekspansję szczęki, czyli jej poszerzanie. Ten proces jednak u pacjentów w tej grupie wiekowej zachodzi już nieco wolniej i mniej plastycznie w porównaniu do 5-9-latków.

Aparaty wykorzystywane do ekspansji w tym wieku to płytka Schwarza, aparat Bioblok, Hyrax, Hybryd Hyrax i inne. Dość dobrym efektywnie aparatem powyżej 10 r.ż. jest  Hybryd Hyrax. Jest to aparat składający się z dwóch mikroimplantów podniebiennych (są one wkręcane w kość podniebienia), śruby oraz pierścieni zakładanych na zęby trzonowe.

Aparaty służące do ekspansji w młodszych grupach wiekowych czyli np. Bioblok czy Marco Rosa zastosowane w takim przypadku u starszego dziecka mają mocniejsze działanie na wyrostki zębodołowe i na zęby, a już mniejsze na szew pośrodkowy szczęki. Oczywiście nie jest to zero jedynkowe i zależne od wieku oraz stopnia zarastania szwu, który przebiega indywidulanie u każdej osoby. Dlatego wyboru aparatu zawsze dokonuje lekarz po szczegółowej diagnostyce.

Budowa aparatu Hybryd Hyrax z zakotwieniem mikroimplantami w podniebieniu, pozwala mu oddziaływać na szew pośrodkowy szczęki, czyli na poszerzenie podstawy kości, a nie na same łuki zębowe.

W tym wieku możemy wykorzystać również maską twarzową w połączeniu z aparatem Hybryd Hyrax. Maska twarzowa jest aparatem zewnątrzustnym. Powoduje ona stymulację wzrostu szczęki do przodu. Aby maska twarzowa dawała efekty, pacjent zobowiązany jest do noszenia wyciągów elastycznych łączących haczyk aparatu z haczykami maski. Schemat wyciągów ustalany jest indywidualnie przez lekarza. Czas noszenia wyciągów powinien być jak najdłuższy, minimum 14 godzin na dobę. Badania mówią, że maska twarzowa najefektywniej działa do 8-9 roku życia, więc też już ten efekt leczenia może być w tym zakresie trochę bardziej ograniczony i słabszy, natomiast stosowany z aparatem Hybryd Hyrax i protokołem naprzemniennego skręcania i rozkręcania aparatu może przynieść dość dobre efekty. Protokół aktywacji aparatu ustala lekarz dobierając go indywidulanie do celów leczenia.

W leczeniu tyłozgryzów w tej grupie wiekowej jest szerokie. Zwykle celem w tym wieku jest ekspansja szczęki i otwarcie zgryzu, a po wyrżnięciu stałych zębów bocznych w zależności od wady możemy też leczyć wadę tyłozgryzową za pomocą kamuflażu ortodontycznego, wykonując dystalizację bocznych zębów (stosując dodatkowo aparaty typu dystaliztor) lub ekstrakcję przedtrzonowców.

Do wysuwania żuchwy w okresie skoku pokwitaniowego stosunkowo dobrze działają aparaty Twin Block, pod warunkiem, że są noszone całodobowo. Są to aparaty ruchome składające się z dwóch oddzielnych płyt (górnej i dolnej), ale trzeba je nosić razem (tylko wówczas aparat dobrze spełni swoją funkcję). Obie części aparatu zazębiają się i współpracują ze sobą głównie po to, by pobudzić wzrost żuchwy do przodu.

Dostępne są też aparaty zawiasowe np. typu Herbst, stosowane pod koniec skoku pokwitaniowego, które mają za zadanie wysuwanie żuchwy. Składają się z pierścieni zamocowanych na zębach oraz bocznych tulei, których długość determinuje stopień wysunięcia żuchwy. Są one montowane na stałe do górnego i dolnego aparatu stałego, Terapia tym aparatem wady klasy drugiej pozwala na wysunięcie żuchwy i widoczną poprawę profilu oraz estetyki twarzy.

Jak widzicie w niektórych wadach niezwykle ważne jest, aby u nastolatka nie przeoczyć momentu skoku pokwitaniowego i wykorzystać potencjał wzrostu żuchwy, jaki on daje. Skok pokwitaniowy ocenia się na podstawie zdjęcia cefalometrycznego, które pozwala określić dojrzałość kręgów szyjnych.  Zmieniają one kształt i na tej postawie rozpoznaje się stadia ich rozwoju. W jednym z nich w przypadku wady drugiej klasy można stosować aparaty do wysuwania żuchwy.

W tym wieku stosujemy oczywiście też aparaty aparaty stałe cienkołukowe, niekiedy zaczynająć leczenie od montażu aparatu  w systemie 4 x 2 czyli w przypadku zamków samoligaturujących  D-Gainer’a. Zamki przyklejane są na 4 stałe siekacze (jedynki i dwójki) i szóstki, czasami jest potrzeba włączenia zęba mlecznego lub wyrzynających się stałych czwórek. Aparat w łatwy sposób odrotowuj trzonowce i odzyskuje przestrzeń na stałe boczne zęby w przypadku gdzie miejsca jest za mało na ich wyrżnięcie.

Dodatkowo pięknie wyrównuje i prostuje siekacze górne i dolne.

Leczenie późnych nastolatków 14-17 lat

W późniejszym wieku, u dzieci 14-15 letnich i starszych nastolatków, które mają wzrost praktycznie zakończony, efektywność terapii ortodontycznej może być już mniejsza, ale nie niemożliwa.

W zależności od nasilenia i rodzaju wady możemy leczyć takich pacjentów wspomnianym już  kamuflażem ortodontycznym, czyli ekstrakcją zębów albo ich dystalizacją, czyli przesuwaniem do tyłu lub w bardzo nasilonych przypadkach przy dużych wadach szkieletowych możemy planować już jedynie operację ortognatyczną.

U pacjentów w tym wieku stosowane są oczywiście już najbardziej popularne stałe aparaty cienkołukowe. Większość pacjentów po 13 roku życia ma już pełne, uzębienie stałe.

Ortodonta w tym wieku może również wspomagać terapię aparatem stałym cienkołukowym w zależności od wady mikroimplantami, stosowaniem wyciągów międzyszczękowych, wszelkiego rodzaju aparatów na podniebienie do poszerzenia szczęki i dytalizatorów.

W zgryzach głębokich stosuje się wszelkiego rodzaju płytki nagryzowe czy anterior bite’y, w zgryzach otwartych mikroimplanty do intruji zębów bocznych.

W wieku nastoletnim często należy rozważyć usuwanie ósemek. Dlatego ważne jest regularne wykonywanie kontroli pantomograficznej co półtora-dwa lata. Czasami zgłaszają się pacjenci z brakiem miejsca na stały ząb i odkrywamy np. zatrzymany kieł stały. To także są sytuacje, w których wskazane jest poprowadzenie leczenia już aparatami stałymi, cienkołukowymi z dodatkiem różnych elementów i aparatów, które są potrzebne do wyeliminowania danej wady zgryzu.

Nie zapominajmy, że w tym wieku wiele młodych pacjentów ma nadal dysfunkcję jezyka i kluczem do stabilizacji zgryzu po leczeniu aparatami jest też bardzo ważna terapia miofunkcjonalna z logopedą i fizjoterapia.

Higiena jamy ustnej w trakcie leczenia nastolatków

Najsłabszym punktem leczenia w tym okresie wiekowym jest kiepska higiena jamy ustnej. Nastolatki stoją na drodze poszukiwań swojej autonomii i swojego ja. Bunt więc wpisany jest rozwojowo w ich charakter i osobowość, które się kształtują. Niestety dzieciaki nie słuchając rodziców i ortodonty bardzo często mają fatalnie umyte zęby. Mimo wizyt higienizacyjnych u higienistki, mimo nauki mycia, pilnowania, czy upominania przez opiekunów, widzę na kontrolach, że nie wychodzi im to tak dobrze jak w innych grupach wiekowych. Efektem zaniedbań po zdjęciu aparatu są tak zwane białe plamy demineralizacyjne. Efektem leczenia często jest ładny uśmiech i proste zęby, ale niestety kolejnym krokiem oprócz retencji ortodontyzvnej bywa walka z plamami demineralizacyjnymi. W skrajnym przypadkach braku higieny aparat jest zdejmowany wcześniej, mimo, że wada nie jest wyleczona.