Zgodnie z ustawą z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty świadczenia zdrowotne, w tym również diagnostyka i terapia ortodontyczna, udzielane są po uzyskaniu zgody pacjenta. Jak to wygląda w przypadku dzieci, które są najczęściej moimi pacjentami?
Z punktu widzenia prawa osoba, która ukończyła 18 lat uzyskuje pełną zdolność do czynności prawnych, a więc może decydować w pełni sama o swoim leczeniu. Nie musi przychodzić na wizyty z rodzicem, nie potrzebujemy też zgody, żadnego wcześniejszego opiekuna na jakiekolwiek czynności medyczne czy leczenie. Wystarczy, że sam 18-latek wyraża chęć i udziela zgody na leczenie. Nie mamy też obowiązku bez zgody takiego pacjenta na informowanie rodziców, czy innych wcześniejszych opiekunów o jego stanie zdrowia, czy postępach terapii.
Oczywiście lekarz musi wcześniej przekazać pacjentowi rzetelną informację na temat jego stanu zdrowia – w tym przypadku stanu zgryzu, rozpoznanej wady, oraz proponowanych metod terapeutycznych zawartych w planie leczenia, a także możliwych efektów i ewentualnych zagrożeń czy następstw w przypadku niestosowania się do zaleceń. Na podstawie takiej dokładniej informacji 18-letni pacjent może już sam wyrazić zgodę na leczenie ortodontyczne.
Natomiast poniżej 18 roku życia sytuacja prawna pacjentów wygląda inaczej!
Zgoda na leczenie małoletniego powyżej 16 r. ż.
Osoby, które ukończyły 16 lat mimo, że nie są pełnoletnie, zaczynają mieć pewne prawo do decyzyjności. W ich przypadku zgodę na leczenie wyraża opiekun ustawowy, ale jest ona udzielana również przez pacjenta małoletniego. Jest to tzw. zgoda podwójna (kumulatywna). Dziecko w tym wieku ma prawo do pełnej informacji na temat swojego stanu zdrowia, którą jest wstanie już w miarę dojrzale przyswoić i na jej podstawie podjąć decyzję co do leczenia. Może wyrazić też sprzeciw, jeśli działa z dostatecznym rozeznaniem. To też nie znaczy, że jego zgoda na postępowanie medyczne jest równie ważna co opiekuna ustawowego – determinuje to np. stopień inwazyjności leczenia, na jakie należy wyrazić zgodę i stan zdrowia pacjenta.
Małoletni powyżej 16 roku życia ma prawo do wykonania tak podstawowej czynności jak do samodzielnej wizyty u lekarza. Na udzielenie mu porady musi mimo wszystko wyrazić zgodę opiekun ustawowy. Należy przy tym pamiętać, że zgoda na postępowanie diagnostyczne czy terapeutyczne bez względu na formę, wyrażona musi być odrębnie na każde działanie.
Formy wyrażanych zgód mogą być różne. W przypadku prostych badań np. fizykalnych pacjent i/lub jego opiekun prawny wyrażają zgodę na udzielanie świadczeń zdrowotnych w formie ustnej bądź pisemnej. Jeśli chodzi o formę ustną jest to zawsze tzw. zgoda dorozumiana, czyli taka, która nie budzi żadnych wątpliwości, że jest udzielana, a więc pacjent lub inna osoba do tego uprawniona wyraża ustnie jasno, że się zgadza np. pacjent nie ucieka z fotela, nie sprzeciwia się przeprowadzeniu badania itp.
W sytuacji podwyższonego ryzyka np. gdy pacjent ma odbyć poważniejszy zabieg lub bardziej skomplikowaną terapię, zgoda na leczenie musi być już bardziej sformalizowana. Wówczas wymagany jest podpis pisemny od przedstawiciela ustawowego, a jeżeli dziecko skończyło 16 rok życia, to także od niego.
Zgoda na leczenie małoletniego od 0 do 16 r. ż.
W przypadku małych dzieci od 0 do 16 roku życia pełną prawną kontrolę sprawuje opiekun ustawowy. Czyli, zgodę na wszelkie badania i leczenie takich małoletnich muszą wyrazić zwykle rodzice.
Dziecko w tym wieku nie ma prawa do zgłoszenia sprzeciwu na udzielenie świadczenia zdrowotnego. Natomiast prawo nakazuje, aby mimo to dziecka zawsze wysłuchać, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala. Małoletni nie są zdolni do tego, aby odpowiedzialnie decydować o swoim zdrowiu, natomiast zawsze mają prawo się wypowiedzieć i powinno to być szanowane.
Dziecku poniżej 16 roku życia przysługuje także ograniczone prawo do informacji. To oznacza, że lekarz może mu udzielić częściowej wiedzy o jego stanie zdrowia, takiej która jest dla niego niezbędna do należytego przebiegu leczenia, czyli do współpracy. Ortodonta nie musi więc mu w pełni uświadamiać, jaką ma wadę zgryzu i że np. może ona zakończyć się operacją ortognatyczną w dorosłości. Dziecko takiej informacji w pełni świadomie nie zrozumie i nie przetworzy. Może go jedynie wystraszyć i zniechęcić do leczenia. To opiekun ustawowy ma obowiązek otrzymać taką pełną wiedzę medyczną dziecka.
Opiekun ustawowy, a opiekun fizyczny
Z praktycznego punktu leczenia ortodontycznego ważne jest również to, że czasami dzieci przychodzą na wizyty nie tylko z rodzicami, ale też np. z babcią, dziadkiem, nianią itp. Są to tzw. przedstawiciele faktyczni.
Jeżeli podczas wizyty mamy do wykonania wywiad, czy badanie nieinwazyjne np. rentgen zęba czy pantomogram, to jest to możliwe do wykonania po uzyskaniu zgody od tego opiekuna faktycznego.
Natomiast jeżeli po badaniu widzimy, że leczenie wymaga przeprowadzenia bardziej inwazyjnej procedury np. usunięcia zęba, to w takiej sytuacji wymagana jest już zgoda przedstawiciela ustawowego.
Zgoda na opiekę stomatologiczną w szkole
Zgodnie z ustawą o opiece zdrowotnej nad uczniami, szkoły sprawują opiekę stomatologiczną nad uczniami do 19 r. ż. W tym przypadku opiekun ustawowy może wyrazić zgodę na leczenie małoletniego poniżej 16 r. ż. bez obecności rodzica – dziecko może odbyć taką wizytę u stomatologa w ramach zajęć szkolnych. Jeśli małoletni ma powyżej 16 lat musi też i on wyrazić na to zgodę, a jeśli jest pełnoletni sam musi się zgodzić na leczenie.
Prawa dziecka
Na koniec warto jeszcze podkreślić, że choć wielu rodziców myśli, że jako przedstawiciele ustawowi swoich dzieci, mogą decydować o ich losie i leczeniu lub odmowie na nie, to tak naprawdę nie zawsze tak jest, i nawet decyzyjność przedstawicieli ustawowych może być ograniczona.
W poważnych sytuacjach, gdy dziecko wymaga bardzo inwazyjnego leczenia, które ma na celu ratowanie jego zdrowia albo życia, a rodzice nie wyrażają na nie zgody, lekarz może zgłosić sprawę do sądu opiekuńczego, który ma ostateczny głos i który najczęściej staje po stronie służby zdrowia, gdy decyzja rodziców jest sprzeczna z dobrem i interesem małoletniego pacjenta oraz z zasadami współżycia społecznego.
Takie sytuacje mogą wydarzyć się nawet w przypadku leczenia stomatologicznego np. gdy rodzic nie godzi się na ekstrakcję zęba, a dziecko ma ropień, spuchło i jego stan zaczyna zagrażać zdrowiu, a nawet życiu.
Poza tym, jeżeli pacjent wymaga niezwłocznej pomocy lekarskiej, ale ze względu na swój stan zdrowia sam nie może decydować o sobie lub gdy jest małoletni i nie można skontaktować się z jego przedstawicielem ustawowym lub opiekunem faktycznym, wówczas badanie i udzielanie pacjentowi pomocy medycznej bez zgody jest dopuszczalne. Przez takie niezwłoczne udzielenie pomocy rozumiemy np. interwencję medyczną w przypadku bezpośredniego zagrożenia życia lub trwałej utraty zdrowia pacjenta. Oczywiście cała procedura musi zostać później szczegółowo opisana w dokumentacji medycznej i kiedy jest to tylko możliwe, lekarz musi przekazać wszystkie informacje przedstawicielowi ustawowemu pacjenta.
Zapraszam na wizyty do kliniki L’experta
Dowiedz się więcje na moich mediach społecznościowych:
Instagram
Facebook
Leave A Reply