Wady zgryzu są zaburzeniem morfologiczno-czynnościowym w obrębie narządu żucia, które polega na nieprawidłowym ustawieniu zębów i/lub kości szczęki oraz żuchwy względem siebie. Dotyczą więc nie tylko zębów, ale również układu kostnego  twarzoczaszki. Co więcej mogą mieć także różne nasilenie. Często towarzyszą im dodatkowe problemy ze strony mięśni orofacjalnych i stawów skroniowo-żuchwowych.

Ogólnie mówiąc wady zgryzu diagnozuje się w trzech płaszczyznach:

• przednio-tylnej
• poprzecznej
• pionowej

Wady przednio-tylne to przede wszystkim tyłozgryz i przodozgryz. Analizując je, bierze się pod uwagę tzw. klasy Angle’a i kłowe, a u dzieci z uzębieniem mlecznym klasy Bauma. W tym przypadku ważne pojęcia to także:

• overjet (tzw. szpara przednio-tylna) – czyli odległość przednio-tylna między brzegiem siecznym górnych zębów i powierzchnią zębów dolnych,
• overbite (tzw. nagryz pionowy) – stopień nachodzenia górnych zębów na dolne w pionie.

Aby precyzyjnie określić wadę zgryzu wykonuje się zdjęcie cefalometryczne, które pozwala ocenić ustawienie szczęki i żuchwy względem siebie oraz czaszki. Jednym z kluczowych parametrów ocenianych w tym typie diagnostyki rtg jest kąt ANB, który znajduje się między określonymi punktami szczęki i żuchwy:

• 0–4° to I klasa szkieletowa (norma)
• powyżej 4° określa szkieletową klasę II ( wada dotylna)
• poniżej 0° definiuje szkieletową klasę III ( wada doprzednia)

Na podstawie wykonanej analizy zębowej wg klas Angle’a i kłowej, a także analizy szkieletowej na zdjęciu cefalometrycznym można wykonać diagnozę i ocenić  wady zgryzu w obszarze zębowym i szkieletowym.

Tyłozgryz i tyłożuchwie

Tyłozgryz to najprościej mówiąc cofnięcie dolnego łuku zębowego względem górnego. Jest on jedną z najczęściej spotykanych wad zgryzu w naszej populacji. Powstaje bardzo często na bazie czynników środowiskowych i może być związany np. z oddychaniem przez usta, długim ssaniem smoczka i nieprawidłową pozycją języka.

Wyróżniamy następujące podtypy tyłozgryzu:

• częściowy – obejmuje tylko przednie zęby (występuje I klasa Angle’a),
• całkowity – dotyczy cofnięcia całego łuku dolnego (występuje II klasa kłowa i II klasa Angle,a).

Tyłożuchwie (retrogenia) to cofnięcie całej żuchwy względem szczęki. Może być dziedziczna lub wynikać z problemów hormonalnych, chorób stawów skroniowo-żuchwowych czy urazów (nawet okołoporodowych). Występuje także w zespołach genetycznych, np. Pierre’a Robina.

Przodozgryz

Przodozgryz to sytuacja, gdy dolne zęby wysuwają się przed górne, co często wynika z niedorozwoju szczęki lub nadmiernego wzrostu żuchwy. Tak jak tyłozgryz może być:

• częściowy – gdy dotyczy tylko przednich zębów,

• całkowity – gdy cały łuk zębowy dolny jest wysunięty przed górny (występuje III klasa Angle,a)

Przodożuchwie (progenia) to wada morfologiczna, wynikająca z nadmiernego wzrostu żuchwy.

Wady poprzeczne

Wady poprzeczne ocenia się na podstawie ułożenia zębów dolnych względem górnych i ewentualnych asymetrii linii pośrodkowej. Często wynikają ze zwężenia szczęki. Wyróżniamy:

• zgryz krzyżowy częściowy przedni – gdy linia pośrodkowa górna nie pokrywa się z dolną,
• zgryz krzyżowy boczny – jednostronny lub obustronny,
• zgryz krzyżowy całkowity – dotyczy całego łuku,
• laterogenia – boczne przemieszczenie żuchwy,
• zgryz przewieszony – gdy szczęka jest zbyt szeroka i górne zęby „wiszą” nad dolnymi.

Zgryzy krzyżowe występują często w okresie rozwojowym i wiąża się z niedostatecznym wzrostem i rozwojem sczzęki.  Jest to wada, którą bezwzględnie należy leczyć nawet w okresie przedszkolnym, gdyż nieleczona doprowadza do utrwalenia szeregu nieprawidłowości w zgryzie i funkcji.

Wady pionowe

Wady pionowe dotyczą wysokości zwarcia. Także mogą wynikać z nieprawidłowych nawyków, np. ssania kciuka.

Zgryz otwarty – między zębami występuje szpara niedogryzowa (overbite ujemny), co często wiąże się z problemami w pozycji spoczynkowej języka oraz jego funkcji, a także z oddychaniem przez usta. Może być:

• częściowy (przedni, boczny),
• lub całkowity (najczęściej szkieletowy).

Zgryz otwarty to wada, która obok tyłozgryzów i zgryzów krzyżowych jest również stosunkowo często spotykana u najmłodszych dzieci i wynika z nieprawidłowych nawyków i funkcji takich jak ssanie smoczka, palca, oddychania torem ustnym i nieprawidłowe połykanie.

Zgryz głęboki występuje, gdy górne zęby nachodzą na dolne w nadmiernym stopniu (tzw, overbite, czyli nagryz pionowy jest zbyt głęboki). Występuje w kilku postaciach:

• częściowej
• całkowitej
• i szkieletowej

Wady zgryzu to temat, który warto monitorować już od najmłodszych lat. Wczesna diagnoza i leczenie ortodontyczne mogą zapobiec poważniejszym problemom w przyszłości. Jeśli masz wątpliwości co do ustawienia zębów swojego dziecka, warto skonsultować się z ortodontą – im szybciej, tym lepiej!