Czy wiecie, że tak naprawdę prawidłowy rozwój zgryzu zaczyna się od właściwego wzrostu szczęki? To ona modeluje środkowe piętro twarzy, definiując jej wygląd! Poszerzenie szczęki jest więc jednym z najczęściej wykonywanych ruchów w leczeniu ortodontycznym. Dziś kilka słów o nim.

Szczęka to kość parzysta, złożona z dwóch symetrycznych części, które są połączone na środku twarzoczaszki szwami. Na pewno je wyczujesz dotykając językiem podniebienia!

Szczęka stanowi nie tylko górny łuk zębowy, ale ma również połączenie z resztą jamy ustnej i nosem. Przez pierwsze lata życia człowieka do ok.10 r. ż. szczęka rośnie. Później szew pośrodkowy zarasta i szczęka przybiera swój ostateczny kształt. Jeśli jej rozwój jest niedostateczny i postępuje on w złym kierunku, ma to wyraźne konsekwencje w nieprawidłowym zgryzie oraz innych funkcjach organizmu.

Zwężoną szczęka bardzo często powoduje np. zaburzenia oddychania, ponieważ warunkuje także za wąski rozwój kanałów nosowych. To za nią bowiem rozwija się reszta twarzoczaszki. Gdy ona rośnie i poszerza się, drogi oddechowe również stają się szersze i bardziej drożne.

Jest także jak forma dla żuchwy. Dolny łuk zębowy umiejscowiony jest pod łukiem górnym. Wąska i nieprawidłowo ustawiona szczęka blokuje wzrost żuchwy i nie pozwala na jej właściwy rozwój. Gdy u dzieci rozwój żuchwy ograniczony jest zwężoną i nieprawidłowo rosnącą szczęką, żuchwa rośnie w kierunku pionowym, czyli do dołu i do tyłu lub dochodzi do jej bocznego przemieszczenia, co objawia się zgryzem krzyżowym i asymetrią bródki.

Szczęka to też podniebienie. Jeżeli ma ono nieprawidłową budowę, czyli jest ono wąskie i wysoko wysklepione, to język nie może spoczywać na nim prawidłowo, czyli nie może szeroko i płasko się na nim rozkładać. Nie może więc wywierać odpowiednich sił na podniebieniu, a przez to ono nadal nie może się poszerzać tak, aby w przyszłości prawidłowo pomieścić stałe zęby. Działa to więc jak błędne koło – zbyt wąska szczęka nie mieści prawidłowo języka, a zła pozycja języka nie rozwija szczęki itd.

Pozostawienie wąskiej szczęki i łuku zębowego górnego będzie więc skutkować wadami wymowy, nieprawidłową postawą jamy ustnej, zaburzeniami oddychania z chrapaniem oraz bezdechami sennymi. Oczywiście będzie rozwijać się wada zgryzu, co objawia się nie tylko nieestetycznym uśmiechem, ale bardzo często też asymetriami i mało atrakcyjnym wyglądem twarzy. W zależności od tego jak rozłożone jest napięcie mięśniowe w jamie ustnej oraz jak wygląda postawa języka, mogą to być zarówno zgryzy otwarte, krzyżowe, tyłozgryzy czy przodozgryzy. Tak naprawdę każda wada zgryzu może rozwijać się na podłożu zwężonej szczęki.

Leczenie przyczynowe u dzieci

Rodzice moich małych pacjentów w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, często dziwią się, dlaczego zakładamy, jakieś aparaty do poszerzania szczeki, a nie prostujemy zębów. Skupiają się na wierzchołku góry lodowej, jaką są stłoczenia i krzywo ustawione siekacze. Tymczasem to właśnie jest konsekwencja za słabo rozwiniętej szczęki. Jeśli pozostawimy ją bez pomocy w rozwoju, jedynie prostując zęby, to będziemy tylko kamuflować wadę bez usuwania jej prawdziwej przyczyny, czyli tak naprawdę bez leczenia wady zgryzu.

Dlatego też u małych dzieci z niedorozwojem szczeki, należy najpierw zdiagnozować i usunąć przyczynę tego stanu oraz poszerzyć szczękę. Jeśli doprowadzimy do dobrego jej rozmiaru i kształtu oraz zniwelujemy powód dlaczego sama prawidłowa nie rosła, naprowadzimy ją na prawidłowe tory rozwojowe, a ustawienie estetycznie zębów będzie później już najmniejszym problemem.

Bardzo ważne jest to, że szczęka rośnie do ok. 10 r. ż.. Do tego momentu mamy więc czas na to, aby całkiem łatwo działaniami ortodontycznymi zmodyfikować jej wzrost i kształt. Później jest to już trudniejsze, a u dorosłych często pozostaje działanie chirurgiczne. Jeśli więc chcesz, aby Twoje dziecko miało nie tylko ładnie ustawione zęby, ale też aby miało estetyczne rysy twarzy i było zdrowe, radzę sprawdzić u ortodonty, jak rozwija się jego szczęka najpóźniej w wieku 7 lat.

Co więc robimy u dzieci z niedorozwojem szczęki? Ustalamy przyczynę złego jej rozwoju. Może to być np. przerośnięty trzeci migdał i oddychanie przez usta, albo słabe napięcie mięśniowe w jamie ustnej i zła postawa spoczynkowa języka, czy też alergie i częste infekcje skutkujące zatkanym nosem. Trzeba to zdiagnozować i leczyć przyczyny. Kierujemy więc pacjenta do odpowiednich specjalistów – alergologów, mioterapeutów, laryngologów itp.

Poszerzanie, czyli ekspansja szczęki

Równolegle wchodzimy z czynnym leczeniem ortodontycznym, polegającym na poszerzaniu szczęki u dziecka. Oczywiście mały pacjent musi być na to gotowy i otwarty – nic na siłę. Najpierw maluszek musi się zaadaptować. Jeśli jest to naprawdę małe dziecko np. 3-4 latek to może okazać się, że nie jest emocjonalnie na to gotowy – noszenie aparatów na podniebieniu i pod językiem sprawia trudność nawet dorosłym! To oczywiście nie boli, ale jest kłopotliwe początkowo w wymowie i jedzeniu.

Szczękę poszerza się bowiem aparatami ortodontycznymi, które zakładane są na podniebienie. Tam właśnie znajduje się szew pośrodkowy szczęki, na który możemy wywierać wpływ rozkręcając regularnie śrubę w aparacie.

Do ekspansji łuków służy dużo różnych aparatów ortodontycznych. U dzieci najpopularniejsze i najefektywniejsze są aparaty Hyrax wg Marco Rosa i Biobloki.

Poza tym mamy też aparaty montowane na stale do podniebienia dla starszej grupy wiekowej (od 10 r. ż.) takie jak np. Hyrax i Hybryd Hyrax.

Wyboru aparatu do poszerzania szczęki zawsze dokonuje lekarz po szczegółowej diagnostyce. Dobiera go do wieku i rozwoju pacjenta, sprawdzając stopień zrośnięcia szwu pośrodkowego szczęki, ale też uwzględniając czynnik psychologiczny.

Poszerzona, odpowiednio wypłaszczona szczęka stanowi punkt wyjścia dla właściwego pomieszczenia się wyrzynających się zębów stałych, dla dobrego rozwoju żuchwy, dla poszerzenia się dróg oddechowych i dla wypracowania prawidłowej pozycji spoczynkowej języka. Wszystko ma szansę wrócić do normy, a rozwój wady zgryzu ulega wyhamowaniu i leczeniu. Pozostaje kontrolować zgryz i jeśli potrzeba wkraczać z dalszym działaniami.